“Ý dẫn đầu các pháp,
Ý làm chủ, ý tạo;
Nếu với ý ô nhiễm,
Nói lên hay hành động,
Khổ não bước theo sau,
Như xe, chân vật kéo.
Ý dẫn đầu các pháp,
Ý làm chủ, ý tạo;
Nếu với ý thanh tịnh,
Nói lên hay hành động,
An lạc bước theo sau,
Như bóng, không rời hình.”
(Kinh Pháp Cú 1 -2 – Phẩm Song Yếu)
Một người với tâm thiện lành, khi chết sẽ sinh vào cõi thiện, một người với tâm cấu uế, bất thiện thì sẽ sanh về cõi ác. Cho nên cách chúng ta sống trong cuộc đời này sẽ quyết định cách chúng ta chết như thế nào và sinh về nơi đâu. Trong tất cả kinh điển mà đức Phật thuyết giảng, ngài xoay quanh vấn đề chuyển hoá tâm thức bằng nhiều phương pháp khác nhau. Kinh Ví Dụ Tấm Vải, là một phương pháp tu tập mà đức Phật đưa ra cho chúng ta, hay nói cách khác là một cách sống để thanh lọc tâm khỏi những phiền não, đạt được hạnh phúc thiết thực cho đời này cũng như những đời sau.
Mở đầu bài kinh, ngài đã chỉ ra cho tất cả chúng ta thấy một quy luật nhân quả rõ ràng qua ví dụ tấm vải. Đức Phật nói:
"Này các Tỷ-kheo, như một tấm vải cấu uế, nhiễm bụi, một người thợ nhuộm nhúng tấm vải ấy vào thuốc nhuộm này hay thuốc nhuộm khác, vải ấy sẽ được màu nhuộm không tốt đẹp, sẽ được màu nhuộm không sạch sẽ. Vì sao vậy? Này các Tỷ-kheo, vì tấm vải không được sạch sẽ. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, cõi ác chờ đợi một tâm cấu uế. Này các Tỷ-kheo, như một tấm vải thanh tịnh, trong sạch, một thợ nhuộm nhúng tấm vải ấy vào thuốc nhuộm này hay thuốc nhuộm khác, vải ấy sẽ được màu nhuộm tốt đẹp, sẽ được màu nhuộm tốt đẹp. Vì sao vậy? Này các Tỷ-kheo, vì tấm vải được trong sạch. Cũng vậy, này các Tỷ-kheo, cõi thiện chờ đợi một tâm không cấu uế".(Kinh Ví Dụ Tấm Vải, TBK – số 7)
Ở đây một tấm vải cấu uế được ví như một người với tâm đầy cấu uế, với một tâm cấu uế như vậy, khi mạng chung, cõi ác đang chờ người ấy. Còn tấm vải thanh tịnh, sạch đẹp, được ví như một người với tâm thanh tịnh không cấu uế, cõi thiện đang chờ vị ấy vậy.
Đức Phật nhấn mạnh cho chúng ta thấy rằng, tâm đóng một vai trò quan trọng trong việc tu tập, ví như bản chất tấm vải quan trọng và quyết định chứ không phải màu nhuộm quyết định chất lượng tấm vải, sự bình an hay giải thoát của chúng ta cũng tuỳ thuộc vào tâm chúng ta vậy.
Ví một người hành động với tâm thanh tịnh, thì điều tất yếu việc làm của họ cũng sẽ được thanh tịnh, thiện lành. Còn người với tâm cấu uế, dù làm việc gì, hình thức có thể là thiện, nhưng tâm bất thiện, mưu lợi bên trong họ khởi lên, thì việc làm đó dù mang hình thức bên ngoài là thiện lành, nhưng cũng không thể đưa đến thiện nghiệp, và tái sanh về cõi an lành cho người này.
Ví như khi chúng ta giúp đỡ ai, hay cho ai một cái gì, thì đó là một hành động với hình thức là thiện lành, nhưng khi chúng ta có khởi lên với ý mong cầu rằng, “người này sẽ biết ơn ta, người này sẽ giúp đỡ ta khi ta cần, hay người này sẽ kính trọng ta như vậy”. Khi một người khởi lên tâm này trong hành động ấy, vị này đã mang trong mình tâm tham, khi sự mong cầu của vị ấy không được đáp ứng, vị ấy khó chịu, giận dữ khởi lên, lúc này tâm sân cũng đang có mặt trong vị ấy.
Một tâm mà câu hữu với tham, sân, si được ví như một tấm vải dơ bẩn, hành động cho đi, hay giúp đỡ người khác ví như những màu nhuộm. Dù chúng ta hành động như thế nào, nhưng với một tâm cấu uế, không thanh tịnh thì cõi ác cũng đang chờ vị ấy vậy.
Trên chúng ta đã đi qua những lời Phật dạy về nhân quả, về sự cấu uế và thanh tịnh của tâm, để chúng ta biết sự vận hành sơ lược của tâm, từ đó giúp chúng ta có một cái nhìn đúng đắn, mang đến những sự an lành trong đời sống chúng ta.
Tiếp theo đức Phật dạy chúng ta về những cấu uế của tâm, và cách làm thế nào để chuyển hoá những tâm cấu uế đó khi chũng khởi lên trong ta. Ngài dạy:
“Và này các Tỷ-kheo, thế nào là những cấu uế của tâm? Tham dục, tà tham là cấu uế của tâm, sân là cấu uế của tâm, phẫn là cấu uế của tâm, hận là cấu uế của tâm, hư ngụy, não hại, tật đố, xan tham, man trá, khi cuống, ngoan cố, cấp tháo, quá mạn, kiêu, phóng dật là cấu uế của tâm.” ( TBK- số 7)
Ở đoạn kinh này, đức Phật chỉ ra cho chúng ta rõ ràng 16 trạng thái cấu uế của tâm, để khi chúng ta quay trở về quan sát tâm trong đời sống hàng ngày, chúng ta biết được đâu là cấu uế và đâu là không cấu uế. Khi biết được hành động với tâm cấu uế như vậy, chúng ta sẽ biết rằng với tâm này sẽ đưa đến những khổ đau trong đời sống hiện tại và tái sanh vào cõi ác trong tương lai, vị ấy vì vậy sẽ loại bỏ tâm cấu uế này.
Ví như khi chúng ta biết rằng thức ăn này là thức ăn không tốt cho sức khoẻ, thức ăn kia là tốt cho sức khoẻ, chúng ta có thể chọn cho mình loại thức ăn phù hợp và loại bỏ thức ăn độc hại.
Đức Phật giải thích cho chúng ta hiểu về 16 cấu uế của tâm, và cấu uế này cần được thanh tịnh, cần được chuyển hoá để có thể thoát khỏi sự khổ đau trong đời này cũng như đời sau. Những cấu uế đó là:
- Abhijiha-visama-lobha : tham dục và tà tham - tham dục là sự tham đắm đối với sở hữu của mình, tà tham là tham đắm đối với sở hữu của người khác. ( giải thích theo chú giải HT Thích Minh Châu, TBK – số 7)
- Byapada : tâm sân, ác cảm, lòng oán hận
- Kodha: phẫn, sự hiềm hận, sự phẫn nộ…
- Upanaha: hận – sự kết oán, thái độ kết oán, người tìm lỗi người
- Makkha: hư nguỵ - sự quỷ quyệt, sự gian xảo, nói xấu hay gièm pha lời nói người khác
- Palasa: não hại – sự ác hiểm, sự hiểm độc
- Issa: tật đố - sự ganh tỵ
- Macchariya: xan tham – sự bỏn xẻn
- Maya: man trá – sự gian lận, sự xảo quyệt
- Satheyya: khi cuống – lừa đảo, sự lường gạt
- Thambha: ngoan cố
- Sarambha: cấp tháo – sự hung hăng, sự nóng nảy
- Mana: ngã mạn – sự tự hào, kiêu mạn
- Atimana: quá mạn, ỷ hơn
- Mada: kiêu – sự kiêu hảnh, tự kiêu
- Pamada: phóng dật – buông lung, sự cẩu thả
Khi những cấu uế của tâm sanh khởi, chúng ta cần phải nhận diện chúng đang sinh khởi. Nhưng ở đây, với một tâm thiếu chánh niệm, thì khó có thể nhận ra những cấu uế này sinh khởi trong tâm, vì vậy chúng ta cần phải phát triển chánh niệm một cách vững vàng, luôn luôn tỉnh giác quan sát tâm mình trong giây phút hiện tại. Khi cấu uế sanh khởi chúng ta nhận diện chúng như chúng đang là, thấy được sự nguy hại của tâm cấu uế, chúng ta có thể đoạn trừ được cấu uế đó trong tâm.
“Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo nào nghĩ rằng: “Tham dục, tà tham là cấu uế của tâm” và sau khi biết vậy, vị ấy đoạn trừ tham dục, tà tham cấu uế của tâm; nghĩ rằng: “Sân là cấu uế của tâm”, và sau khi biết vậy, vị ấy đoạn trừ sân, cấu uế của tâm; phẫn… hận… hư ngụy… não hại, tật đố, xan tham, man trá, khi cuống… ngoan cố… cấp tháo… mạn… quá mạn… kiêu; nghĩ rằng: “Phóng dật là cấu uế của tâm” thì sau khi biết vậy, vị ấy đoạn trừ phóng dật, cấu uế của tâm.
Này các Tỷ-kheo, khi nào Tỷ-kheo biết được: “Tham dục, tà tham là cấu uế của tâm”, tham dục, tà tham cấu uế của tâm được diệt trừ, … sân… phẫn… hận… hư ngụy… não hại… tật đố… xan tham… man trá… khi cuống… ngoan cố… cấp tháo… mạn… quá mạn… kiêu; khi nào Tỷ-kheo biết được: “Phóng dật là cấu uế của tâm”, phóng dật, cấu uế của tâm được diệt trừ, Tỷ-kheo ấy thành tựu lòng tin tuyệt đối, đối với Phật: Ngài là bậc Thế Tôn, A-la-hán, Chánh Đẳng Giác, Minh Hạnh Túc, Thiện Thệ, Thế Gian Giải, Điều Ngự Trượng Phu, Vô Thượng Sĩ, Thiên Nhân Sư, Phật, Thế Tôn.” (TBK- số 7)
Trên là phương pháp mà đức Phật dạy chúng ta cách đoạn trừ cấu uế của tâm, khi đó tâm đã thanh tịnh, chúng ta có niềm tin tuyệt đối với Tam Bảo, đó là Phật, Pháp, Tăng. Niềm tin ở đây được thiết lập trên sự thực hành, trên sự chứng nghiệm, chứ không phải dựa trên niềm tin mù quáng, hay vì đó là thầy của chúng ta…
Khi một người với tâm thanh tịnh, diệt trừ hết cấu uế trong tâm, vị này an trú trong Từ, Bi, Hỷ và Xã hết thảy phương xứ cùng khắp thế giới. Lúc này tâm vị ấy được giải thoát khỏi dục lậu, hữu lậu, vô minh lậu.
“Do vị ấy biết như vậy, thấy như vậy, tâm được giải thoát khỏi dục lậu, tâm được giải thoát khỏi hữu lậu, tâm được giải thoát khỏi vô minh lậu. Đối với tự thân đã giải thoát, trí khởi lên: “Ta đã giải thoát, sanh đã tận, phạm hạnh đã thành, những việc nên làm đã làm, không còn trở lui trạng thái này nữa”. Này các Tỷ-kheo, Tỷ-kheo ấy được gọi là Tỷ-kheo đã được tắm rửa với sự tắm rửa nội tâm.” (TBK – số 7)
Đức Phật dạy chúng ta tiến trình thanh lọc tâm, một pháp môn đưa đến sự giải thoát những khổ đau, tham ưu ở đời. Đầu tiên Ngài đưa ra tầm quan trọng của tâm, với tâm cấu uế thì sẽ sanh về cõi ác, ngược lại thì sanh về cõi thiện lành. Kế đến là sự phân tích những cấu uế của tâm, cách nhận diện và đoạn trừ những cấu uế trong tâm, để đạt đến thanh tịnh, hạnh phúc.
Ở đoạn cuối đoạn kinh, ngài cũng phơi bày những quan niệm, niềm tin sai lầm về việc có thể gội sạch ác nghiệp trong sông Bahuka, hay niềm tin về ngày tốt ngày xấu.
Đức Phật nói kệ rằng:
Trong sông Bàhukà
Tại Adhikakkà,
Tại cả sông Gayà
Và Sundarikà,
Tại Sarassatì
Và tại Payàna,
Tại Bàhumatì,
Kẻ ngu dầu thường tắm,
Ác nghiệp không rửa sạch.
Sông Sundarikà
Có thể làm được gì?
Payàga làm gì?
Cả sông Bàhukà?
Không thể rửa nghiệp đen
Của kẻ ác gây tội.
Đối kẻ sống thanh tịnh,
Ngày nào cũng ngày tốt,
Với kẻ sống thanh tịnh,
Ngày nào cũng ngày lành,
Các tịnh nghiệp thanh tịnh,
Luôn thành tựu (thiện) hạnh.
Này vị Bà-la-môn,
Chỉ nên tắm ở đây,
Khiến mọi loài chúng sanh,
Được sống trong an ổn.
Nếu không nói dối trá,
Nếu không hại chúng sanh,
Không lấy của không cho,
Có lòng tín, không tham,
Đi Gayà làm gì,
Gayà một giếng nước?
Qua bài Kinh Ví Dụ Tấm Vải, chúng ta thấy rằng, không thể đòi hỏi một đời sống an lạc hạnh phúc trong khi chúng ta luôn hành động những ác nghiệp. Không thể mong chờ một sự tái sinh vào cõi thiện với những ác hạnh chúng ta tạo ra.
Sống là một tiến trình đi đến cái chết, và hành trang chúng ta mang theo chỉ có nghiệp của chúng ta mà thôi. Chúng ta chuẩn bị những gì tuỳ thuộc vào sự tu tập của chúng ta trong thời gian chúng ta sống.
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét