Hương Sơn Thiền Tuệ: Cảm Thọ

Chừng nào có tâm thì có cảm thọ và có 3 loại cảm thọ: thọ lạc, thọ khổ, thọ xả (thọ không khổ không lạc). Còn có thân là còn có đau, có bệnh.

Điều gì quan trọng hơn: cảm thọ biến mất hay là học hỏi từ cảm thọ?

Vậy vượt qua cảm thọ nghĩa là gì? 

Vượt qua cảm thọ khi tâm không có phản ứng cùng với tham hay sân, mà nó vẫn duy trì được sự hay biết cùng với trí tuệ. Tức là không có cảm thọ thích hay không thích đối với hiện tượng đang xảy ra trong thân. Tâm ở trạng thái xả và có trí tuệ đi cùng. Đó là ý nghĩa của việc vượt qua cảm thọ.

Thậm chí ngay cả khi cho rằng chúng ta đang học hỏi từ đối tượng thì cũng luôn có sự đối kháng đối với đối tượng khó chịu và mong muốn nó biến mất. Chúng ta luôn muốn cái tiêu cực biến đi và cố gắng chấm dứt nó. Khi cái tích cực sinh khởi thì chúng ta lại muốn nó kéo dài hơn. 

Liệu đó có phải là Pháp hay không?

Công việc của chúng ta là ghi nhận cảm thọ chỉ là cảm thọ. Cảm thọ này không phải là một con người hay là một thực thể và nó cũng không có bất kỳ điều gì để làm với “chúng ta”. 

Chúng ta cần phải thực hành để sự hiểu biết và trí tuệ như thế này sinh khởi. Khi nhận ra rằng không có một cá nhân nào cả thì chúng ra sẽ không còn thấy vấn đề gì nữa.

𝗩𝗮̂́𝗻 đ𝗲̂̀ 𝗰𝗵𝗶̉ 𝗻𝗮̉𝘆 𝘀𝗶𝗻𝗵 𝗸𝗵𝗶 𝗰𝗵𝘂́𝗻𝗴 𝘁𝗮 𝗰𝗼𝗶 𝗰𝗮̉𝗺 𝘁𝗵𝗼̣ 𝗹𝗮̀ “𝗰𝘂̉𝗮 𝗺𝗶̀𝗻𝗵”. Vì vậy hãy nhận ra thái độ tiềm ẩn này khi cảm thọ sinh khởi. Chúng ta thực hành vì muốn có sự hiểu biết.[1]

QUAN SÁT CÁC LOẠI CẢM XÚC 

Thiền sinh: Thưa thầy, làm thế nào để phân biệt được cảm xúc của chính mình với những cảm xúc sanh khởi do tác động hay ảnh hưởng từ người khác?

Thiền sư: Nếu bạn luôn quan sát tâm mình trong mọi lúc, điều ấy sẽ trở nên rất rõ. Khi hay biết suy nghĩ và cảm xúc của mình trong lúc giao tiếp với người khác, bạn sẽ thấy rõ cách chúng nuôi dưỡng, tiếp sức cho nhau như thế nào.

Thiền sinh: Như vậy con có thể thấy cảm xúc nào là do chịu ảnh hưởng từ người khác phải không ạ?

[3] Cảm xúc (feelings and emotions) là các trạng thái tâm lý như giận dữ, đau buồn, lo lắng, bất an, ham muốn, dục vọng, yêu, thương, ghét, thích thú, vui vẻ, bi mẫn, từ ái, thanh thản...hay thậm chí là các trạng thái tâm không thể đặt tên khác: cảm giác nao nao buồn, cảm giác nhẹ nhàng, bình an, cảm giác không tên khởi lên khi nghe một bản nhạc quen, một mùi hương lạ, khi đọc một cuốn sách hay, khi nhớ đến một kỷ niệm quá khứ, khi gặp một con người...Ngoài ra còn rất nhiều loại cảm xúc vi tế, khó nhận dạng, đa phần là sản phẩm của những dòng suy nghĩ bất tận, những hoạt động của tâm thức từ thô rõ đến tế vi.Thông thường trong tâm chúng ta luôn luôn có một loại cảm xúc nào đó, chúng luôn hiện diện và thay đổi liên tục, nhiều tấng nhiều lớp, chồng chéo lên nhau, cái thô rõ lấn át cái tế vi...Chúng thể hiện một cách liên tục và rõ nét 3 đặc tướng của các pháp hữu vi: vô thường, khổ và vô ngã - ND.

Thiền sư: Đúng, bạn sẽ thấy suy nghĩ và cảm xúc ảnh hưởng đến chính các suy nghĩ và cảm xúc khác như thế nào, và ngược lại. Bạn sẽ thấy cảm xúc của mình bị tác động thế nào bởi những gì họ nói và cách họ nói điều đó với mình. Điều quan trọng là phải luôn hay biết các phản ứng của mình đối với bất cứ cái gì bạn đang trải nghiệm.

Thiền sinh: Thưa thầy, con tiếp tục quan sát cảm giác bực bội con đã trình với thầy lần trước. Nó đã lui lại phía nền đằng sau, nhưng vẫn luôn có mặt ở đó. Thế rồi sáng nay con chợt nhận ra rằng con bực bội là bởi vì con cảm thấy rất cô đơn. Khi nhìn ra được điều ấy, cảm giác bực bội liền biến mất.

Thiền sư: Khi chúng ta để mắt đến các cảm xúc, nó sẽ không thể phình to lên, nó không thể gia tăng cường độ được nữa. Khi quan sát cảm xúc, bạn cũng sẽ phát hiện được chúng đến từ đâu, chúng bắt đầu từ chỗ nào. Bởi vì bạn không hay biết được sự cô đơn trong tâm nên nó đã biến tướng thành một thứ khác, thành cảm giác bực bội, nhưng quan sát liên tục sự bực bội sẽ dẫn bạn trở lại gốc (là sự cô đơn), và khiến bạn thấy được nơi xuất phát của nó.

Thiền sinh: Con luôn tin rằng các cảm xúc thay đổi rất nhanh và không thể ở trong thân của mình. Nhưng kinh nghiệm của con thì khác hẳn, con có thể cảm nhận nó rất rõ trong mình và nó chẳng thay đổi nhanh tý nào cả.

Thiền sư: Chỉ khi tâm đã trở nên rất định tĩnh, sáng suốt và mạnh mẽ, bạn mới có thể thấy được bản chất của tâm, thấy được sự thay đổi nhanh chóng và liên tục của nó. Tâm không ở trong thân cũng chẳng ở ngoài thân, nhưng tâm luôn có mối liên hệ với thân. Do đó, chúng ta thấy một số cảm xúc nhất định sẽ ảnh hưởng đến một bộ phận nhất định nào đó trên cơ thể mình. Chúng ta cứ tưởng cảm xúc đeo bám ở một chỗ nào đó trên cơ thể, nhưng thực ra đó chỉ là sự tương tác qua lại (giữa tâm và thân) đang diễn ra mà thôi.

Thiền sinh: Con đang băn khoăn không biết mình có đem thêm việc vào thời ngồi thiền không. Con có thể có các cảm xúc...khi đi kinh hành, nhưng khi đó tâm lại không thực sự ổn định để quán chiếu. Khi ngồi, con khơi dậy những cảm xúc đó lên để quán chiếu và coi đó như một cách để tìm hiểu về chúng. Làm thế này thì cứ như là mang việc vào chứ không phải nhìn việc sanh khởi. Con không xử lý chúng bằng cách dùng tri thức mà bằng cách quán chiếu và tìm hiểu.

Thiền sư: Được, bạn có thể làm điều đó, khi tâm đã sẵn sàng thì có thể làm như thế được. Khi tâm đã tương đối ổn định, chánh niệm tốt và có đủ định lực, bạn có thể hồi tưởng lại các cảm xúc để tìm hiểu chúng.
Có một thiền sinh thường nổi rất nhiều tâm sân hận mỗi khi nhớ lại vụ việc xích mích với một người khác. Tôi bảo anh ta hãy quan sát cảm xúc của mình mỗi khi tâm tự động nhớ lại việc đó, và tôi khuyên anh ta chuyển sự chú ý sang một đề mục trung tính khác[4] mỗi khi cảm xúc đó quá mạnh, và chỉ nhìn lại nó khi tâm đã trở nên ổn định hơn. Tôi cũng gợi ý anh ta mỗi khi tâm thật định tĩnh, ổn định vững vàng thì hãy khơi lên những ký ức đó để xem mình có học hỏi[5] được điều gì từ nó hay không. Anh ấy thực hành như vậy cả một thời gian rất dài và dần dần đã hiểu ra được, rồi đến một lúc anh không còn thấy cảm giác sân hận khởi lên mỗi khi nghĩ đến việc đó, hay nghĩ đến người đó nữa. Anh ta đã có thể tha thứ được vì đã thực sự hiểu ra được vấn đề.[2]

Sayadaw U Tejaniya
Người dịch: Sư Tâm Pháp 
[1] “Pháp Ở Mọi Nơi “
[2] “Chỉ Chánh Niệm Thì Không Đủ “

Hương Sơn Thiền Tuệ

Trang Nhà

Chủ Nhật, 15 tháng 8, 2021

Cảm Thọ

Không có nhận xét nào:

Đăng nhận xét